भारतरत्न यादी,भारताचा सर्वोच्च नागरी सन्मान, भारतरत्न मिळालेल्या व्यक्तीची नावे

            नमस्कार मित्रहो मि श्री.रविंद्र हिवाळे शैक्षणिक ब्लॉग या पोष्ट मध्ये स्वागत आहे.या पेज मध्ये भारतरत्न हा भारताचा सर्वोच्च नागरी सन्मान आहे.हा सन्मान राष्ट्रीय सेवेसाठी दिला जातो. या सेवांमध्ये कला, साहित्य, विज्ञान, सार्वजनिक सेवा आणि क्रीडा यांचा समावेश होतो. भारताचे तत्कालीन राष्ट्रपती श्री राजेंद्र प्रसाद यांनी २ जानेवारी १९५४ रोजी या सन्मानाची स्थापना केली होती. हा सन्मान मरणोत्तर देण्याची तरतूद नव्हती, ही तरतूद नंतर १९५५ मध्ये जोडण्यात आली. त्यानंतर १५ जणांना हा सन्मान मरणोत्तर देण्यात आला. एका वर्षात जास्तीत जास्त तीन व्यक्तींना भारतरत्न दिला जाऊ शकतो.

 

वर्ष	पुरस्कार विजेते	टिप्पणी
१९५४	सी रामगोपालचारी	समाज सेवा एक भारतीय स्वतंत्रता कार्यक्रता राजनेता व वकील रामगोपालचारी स्वतंत्र भारताचे अंतिम गव्हर्नर जनरल होते.
१९५४	सर्वपल्ली राधाकृष्णन	१९६२ पासुन ५ सप्टेंबर हा दिवस शिक्षक दिन म्हणून भारतात साजरा केला जातो
१९५४	चंद्रशेखर वेंकटरमण	विज्ञान प्रकाशाच्या विखुरण्याच्या कामासाठी आणि "रामन स्कॅटरिंग" म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या प्रभावाचा शोध यासाठी सर्वत्र प्रसिद्ध आहे.
१९५५	भगवान दास	ब्रम्हविद्यावादी १९२१ मध्ये महात्मा गांधी काशी विद्यापीठाची सह-स्थापणा केली, त्यांनी बनारस विश्वविद्यालयची स्थापना मध्ये मदन मोहन मालवीयची साहाय्यता केली
१९५५	एम विश्वेश्वरैया	विज्ञान अभियंता म्हणून यांचा १५ सप्टेंबर जन्मदिन "अभियंता दिवस" म्हणून साजरा केला जातो
१९५५	जवाहरलाल नेहरू	समाज सेवा पंडित जवाहरलाल नेहरु भारतताचे पहले पंतप्रधान होय त्यांचा कार्यकाळ (१९४७-६४) पर्यंत होता
१९५७	गोविंद वल्लभ पंत	समाज सेवा उत्तर प्रदेशाचे पहले मुख्यमंत्री होय त्यांचा कार्यकाळ (१९५०-५४) होय
१९५८	धोंडो केशव कर्वे	समाज सेवा समाज सुधारक १९१६ मध्ये श्रीमती नाथीबाई दामोदर थैक्रसे महिला विश्वविद्यालयाची सुरू केले
१९६१	बिधान चंद्र राॅय	चिकित्सा बिधान चंद्र राॅय एक प्रतिष्ठित चिकित्सक व स्वतंत्रता सेनानी होते १९४८-१९६२ बंगालचे मुख्यमंत्री राहिले १ जुलै हा त्यांचा जन्म दिवस डाॅक्टर दिवस म्हणून भारतात साजरा केला जातो
१९६१	पुरषोत्तम दास टंडन	एक स्वतंत्रता सेनानी, पुरुषोत्तम दास टंडन को राजर्षि का खिताब देण्यात आला त्यांना हिंदी यादगार भाषा तयार करण्यासाठी अभियान केले जाते.
१९६२	राजेंद्र प्रसाद	समाज सेवा राजेंद्र प्रसाद १९५०-१९६२ या काळात भारताचे राष्ट्रपती होते,ते स्वतंत्र सेनानी होते असहयोग आंदोलनात सहभागी होते,ते एक विद्वान व वकील आणि राजनेता होते
१९६२	झाकिर हुसेन	समाज सेवा झाकिर हुसेन १९६२ ते १९६७ या काळात भारताचे उपराष्ट्रपती होते, आणि १९६७-१९६९ या काळात राष्ट्रपती राहिले,१९४८-१९५६ अलिगढ मुस्लिम विश्वविदयापिठाचे कुलपती राहिले
१९६३	पांडुरंग वामन काणे	साहित्य सेवा काणे एक संस्कृत विद्वान आणि इंडोलोजिस्ट होते त्याचे स्मरणीय कार्य "धर्म शास्त्राचा इतिहास प्राचीन, मध्यकालीन धार्मिक आणि नागरिक कानुन त्यांना स्मरण करण्यात येते
१९६६	लाल बहादूर शास्त्री	समाज सेवा लाल बहादूर शास्त्री १९६४-१९६६ मध्ये भारताचे पंतप्रधान होते त्यांच्या कार्यकाळात १९६५ ला पाकिस्तान सोबत युद्ध झाले.त्यांचा नारा "जय जवान जय किसान"आज पण लोकप्रिय आहे.
१९७१	इंदिरा गांधी	समाज सेवा १९६६-१९७७ आणि १९८०-१९८४ या कार्यकाळात त्या भारताच्या पंतप्रधान राहिल्या १९७१ च्या भारत-पाकिस्तान युध्दात बांग्लादेश स्वंतत्र झाला.
१९७५	वि.वि.गिरी	समाज सेवा एक प्रसिद्ध स्वातंत्र्य सैनिक ,भारताचे पहिले कार्यवाह राष्ट्रपती आणि १९६९ मध्ये राष्ट्रपती म्हणून ‌‌‌‌निवडून आले
१९७६	के.कामराज	समाज सेवा स्वातंत्र्यसैनिक, १९५४-५७, १९४७-६२ आणि १९६२-६३ पर्यंत तामिळनाडूचे मुख्यमंत्री.
१९८०	मदर तेरेसा	समाजसेवा, त्यांच्या सेवाभावी कार्यासाठी प्रसिद्ध. १९७९ मध्ये नोबेल शांतता पारितोषिक मिळाले.
१९८३	आचार्य विनोबा भावे	समाजसेवा, स्वातंत्र्यसैनिक आणि समाजसुधारक. भूदान चळवळीसाठी प्रसिद्ध. १९५८ मध्ये त्यांना रॅमन मॅगसेसे पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.
१९८७	खान अब्दुल गफार खान	समाजसेवा, एक प्रमुख स्वातंत्र्यसैनिक, १९२९ मध्ये खुदाई खिदमगरची स्थापना केली. महात्मा गांधींचे कट्टर अनुयायी, ज्यांना फ्रंटियर गांधी म्हणून ओळखले जाते.
१९८८	एमजी रामचंद्रन	समाजसेवा, एक अभिनेता जो नंतर राजकारणात आले १९७७-८०, १९८०-८४ आणि १९८५-८७ या काळात ते तामिळनाडूचे मुख्यमंत्री होते.
१९९०	बि.आर.आंबेडकर	समाजसेवा, दलित नेता, सामाजिक भेदभावाविरुद्ध जोरदार मोहीम. स्वातंत्र्यानंतर आंबेडकरांनी भारतीय राज्यघटनेचा मसुदा तयार केला. देशाचे पहिले कायदा मंत्री होय
१९९०	नेल्सन मंडेला	समाजसेवा, दक्षिण आफ्रिकेतील वर्णभेदविरोधी चळवळीत महत्त्वाची भूमिका. १९९४ ते १९९९ या काळात ते दक्षिण आफ्रिकेचे राष्ट्राध्यक्ष होते. १९९३ मध्ये शांततेचा नोबेल पुरस्कार मिळालेल्या मंडेला यांना दक्षिण आफ्रिकेचे गांधी म्हणूनही ओळखले जाते.
१९९१	राजिव गांधी	समाज सेवा १९८४ से १९८९ तक भारत के प्रधान मंत्री, भारत के सबसे कम उम्र के प्रधान मंत्री होते.
१९९१	वल्लभभाई पटेल	समाज सेवा एक स्वतंत्रता सेनानी, भारतीय संघ में रियासतों को एकजुट करने में महत्वपूर्ण भूमिका होती.ते लोह पुरूष म्हणून ओळखल्या जात.
१९९१	मोरारजी देसाई	समाज सेवा १९७७ ते१९७९ या कार्यकाळात भारताचे पंतप्रधान, निशान-ए-पाकिस्तान, पाकिस्तान सरकार द्वारा प्रस्तुत उच्चतम नागरिक पुरस्कार प्राप्त एकमात्र भारतीय।
१९९२	मौलाना अबुल कलाम आझाद	समाज सेवा एक स्वतंत्रता सेनानी, और पहले शिक्षा मंत्री यांचा जन्मदिवस ११ नोव्हेंबर,भारतात राष्ट्रीय शिक्षा दिवस म्हणून साजरा केला जातो
१९९२	जे.आर.डी.टाटा	समाज सेवा जेआरडी टाटा उद्योगपति परोपकारी होते त्यांनी एअर इंडिया ची स्थापना केली, आणि टाटा इंस्टीट्यूट ऑफ सोशल साइंसेज, टाटा इंस्टीट्यूट ऑफ फंडामेंटल रिसर्च इत्यादीची स्थापना केली.
१९९२	सत्यजित राय	(सिनेमा) महान चित्रपट निर्मात्यांपैकी एक, १९८४ मध्ये दादासाहेब फाळके पुरस्कार प्राप्त झाला.
१९९७	गुलझारी लाल नंदा	समाजसेवा नियोजन आयोगाचे दोनदा उपाध्यक्ष, १९६४ आणि १९६६ मध्ये भारताचे अंतरिम पंतप्रधान म्हणूनही काम केले.
१९९७	अरूणा असफ अली	अरुणा असफ अली समाजसेवा भारताच्या स्वातंत्र्य लढ्यात मोठी भूमिका बजावली, १९५८ मध्ये दिल्लीचे पहिले महापौर बनले.
१९९७	एपीजी अब्दुल कलाम	विज्ञान एक प्रशंसित एरोस्पेस आणि संरक्षण शास्त्रज्ञ. ते एकात्मिक मार्गदर्शित क्षेपणास्त्र विकास कार्यक्रमाच्या मागे होते. २००२ ते २००७ या काळात ते भारताचे राष्ट्रपती होते.
१९९८	एम एस सुब्बलक्ष्मी	कला कर्नाटक शास्त्रीय गायक. रॉन मॅगसेसे पुरस्कार प्राप्त करणारे पहिले भारतीय.
१९९८	चिदंबरम सुब्रमण्यम	समाजसेवा १९६४ ते १९६६ पर्यंत भारताचे कृषी मंत्री. हरितक्रांतीसाठी महत्त्वपूर्ण योगदान.
१९९९	जयप्रकाश नारायण	समाजसेवा लोकनायक म्हणून ओळखले जाणारे, त्यांनी १९७० च्या दशकात इंदिरा गांधी सरकारच्या विरोधात आंदोलनाचे नेतृत्व केले.
१९९९	अमर्त्य सेन	विज्ञान (अर्थशास्त्र) एक प्रसिद्ध अर्थशास्त्रज्ञ, १९९८ मध्ये अर्थशास्त्रातील नोबेल मेमोरियल पारितोषिक मिळाले.
१९९९	गोपीनाथ बोरदोलोई	समाजसेवा १९४६ ते १९५० पर्यंत आसामचे मुख्यमंत्री, फाळणीच्या वेळी आसामला भारताशी एकसंध ठेवण्यात महत्त्वाची भूमिका.
१९९९	रविशंकर	कला आंतरराष्ट्रीय स्तरावर प्रशंसित सितार वादक, उचार हे ग्रॅमी पुरस्कार विजेते आहेत, त्यांनी जॉर्ज हॅरिसनच्या अनेक सुरांवर सहयोग केला आहे.
२००१	लता मंगेशकर	कला, त्यांच्या मधुर आवाजामुळे लता मंगेशकर यांना भारताची कोकिळा म्हटले जाते. त्यांनी ३६ हून अधिक भाषांमध्ये गायन करण्याचा मान मिळवला आहे. १९८९ मध्ये त्यांना दादासाहेब फाळके पुरस्कार मिळाला.
२००१	बिस्मिल्ला खान	कला, शहनाई वादक बिस्मिल्ला खान यांनी केवळ भारतातच नाही तर जगभरात प्रसिद्धी मिळवली. शहनाई लोकप्रिय करण्यात त्यांचा मोठा वाटा होता.
२००९	भिमसेन जोशी	कला, भीमसेन जोशी हे कर्नाटक राज्यातील एक प्रसिद्ध गायक होते. १९९८ मध्ये त्यांना संगीत नाटक अकादमी फेलोशिप मिळाली.
२०१४	सी एन आर राव	विज्ञान, एक प्राध्यापक आणि रसायनशास्त्रज्ञ, त्यांनी स्पेक्ट्रोस्कोपी, आण्विक रचना, घन अवस्था आणि पदार्थ रसायनशास्त्रात लक्षणीय कार्य केले आहे.
२०१४	सचिन तेंडुलकर	खेळ, जगातील सर्वोत्तम क्रिकेटपटूंपैकी एक सचिन तेंडुलकरने ६६४ आंतरराष्ट्रीय सामने खेळले आहेत. दोन दशकांच्या कारकिर्दीत त्यांनी अनेक विक्रम केले आहेत.
२०१५	मदन मोहन मालवीय	समाजसेवा, त्यांनी बनारस हिंदू विद्यापीठाची स्थापना केली आणि भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे अध्यक्ष म्हणूनही काम केले. १९२४ ते १९४६ या काळात ते हिंदुस्तान टाइम्सचे अध्यक्षही होते.
२०१४	अटलबिहारी वाजपेयी	समाजसेवा, वाजपेयी १९९६- १९९८ आणि १९९९ ते २००४या काळात भारताचे पंतप्रधान होते. १९७७ ते १९७९ या काळात ते परराष्ट्र मंत्री होते. १९९४ मध्ये त्यांना सर्वोत्कृष्ट संसदपटू पुरस्कार देण्यात आला.
२०१९	प्रणव	प्रणव मुखर्जी समाजसेवा, मुखर्जी हे एक भारतीय राजकारणी आहेत ज्यांनी २०१२ ते २०१७ पर्यंत भारताचे १३ वे राष्ट्रपती म्हणून काम केले आहे. पाच दशकांहून अधिक कालावधीच्या राजकीय कारकिर्दीत, मुखर्जी हे भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसमधील ज्येष्ठ नेते आहेत आणि त्यांनी भारत सरकारमध्ये अनेक मंत्रीपदे सांभाळली आहेत. राष्ट्रपती म्हणून निवड होण्यापूर्वी ते २००९ ते २०१२ या काळात केंद्रीय अर्थमंत्री होते.
२०१९	भुपेन हजारिका	कला ् हजारिका (८ सप्टेंबर १९२६ - ५ नोव्हेंबर २०११) ही आसाममधील भारतीय पार्श्वगायिका, गीतकार, संगीतकार, कवी आणि चित्रपट निर्माता होती, ज्यांची गाणी प्रामुख्याने आसामी आणि अनेक भाषांमध्ये लिहिली आणि गायली गेली होती.
२०१९	नानाजी देशमुख	संघ प्रचारक, समाजसेवा, नानाजी देशमुख यांच्या नावाने चंडिकादास अमृतराव देशमुख

💠 इतर माहिती💠. * महाराष्ट्रातील जिल्याची नावे कशी पडली * कोनत्या राज्याची निर्मिती कधी झाली